از دیدگاه رفتارشناسی، ترک اعتیاد، خداحافظی با رفتارهای نامناسب است. تغذیه ی ما وجهی از رفتار روزانه ما است. بسیار پیش می آید که غذای کمی بخوریم یا حتی غذا خوردن را فراموش کنیم و یا برعکس، به نحوی افراطی، خوراکی هایی بخوریم که ارزش غذایی چندانی ندارند. از اهداف اساسی درمان وابستگی به مواد، ارتقای سطح مسوولیت پذیری بیماران است. رعایت تغذیه متعادل و صحیح، در واقع پذیرش مسوولیت های ما نسبت به بدن خودمان است. پُر واضح است که سوء مصرف مواد، آثار تخریبی بسیاری بر بدن ما خواهد داشت. اعتیاد به لحاظ عوارضی که بر اعضا و جوارح ما دارد، شبیه سگ است؛ یعنی بعضی اعضا را لیس می زند و برخی دیگر را گاز می گیرد. اما به هر حال، هر چه شدت و مدت وابستگی بیشتر باشد، تخریب بدنی بیشتر است. در واقع اکثر معتادان به درجاتی دچار سوء تغذیه هستند.
مشکلات تغذیه ای معتادان
مشکلات تغذیه‌ای معتــادان، عبــارتند از :
تهی شدن ذخایر کبدی ، سوء جذب ، غیر فعال شدن ویتــــامین ها ، بی اشتهایی، تحلیل اندام ها و عضلات و افزایش دفع مواد مغذی به علت افزایش ادرار و اسهال. طی دوران ترک اعتیاد، بدن دچار استرس‌های جسمانی و پریشانی‌های روانی است. به‌دنبال این استرس‌ها، عوارضی مانند تهوع، استفراغ و اسهال بروز می‌کند و به اختلال در نمک‌ها، مایعات بدن و تعادل کالریک بدن منجر می‌شود.
رژیم غذایی باید طوری تنظیم شود که در حد امکان اختلالات و عوارض سخت دوران ترک اعتیاد را کاهش دهد. باید نوع و شدت کمبود مواد مغذی در اسرع وقت مشخص شود تا نوع مکمل‌های تغذیه‌ای مورد نیاز تعیین شود . سیستم ایمنی بدن در بیشتر معتادان به دلایل گوناگون ازجمله رژیم غذایی نامناسب دچار اختلال می‌شود و به همین دلیل معتادانی که در معرض ویروسHIV هستند، خطر آلوده شدن در آنها بیشتر می‌شود. احتمالا رژیم غذایی ناکافی، از عوامل محرک رشد و انتشار ویروس تا مراحل بروز عفونت است. چنانچه ویروس ایدز در فرد معتاد تشخیص داده شد، باید از رژیم غذایی غنی از کالری و مواد مغذی به همراه مکمل استفاده شود.
برنامه غذایی در ترك اعتیاد
مطالعات تغذیه‌ای نشان داده است كه تغذیه فرد در مراحل ترك اعتیاد باید به صورت وعده‌های غذایی سبك، متناوب و به مقدار كم باشد تا انرژی بدن حفظ شود.
به طور كلی توصیه‌های تغذیه‌ای برای بهبود كیفیت ترك اعتیاد عبارتند از:
- خوردن 3 وعده اصلی غذا و3 میان وعده در هر روز
- نوشیدن دم كرده‌های گیاهی به جای قهوه برای كاهش دریافت كافئین
- خوردن میوه و سبزیجات تازه
- خوردن غذاهای تهیه شده از غلات كامل (سبوس دار)
- خوردن انواع محصولات تهیه شده از غلات، لوبیا و سایر دانه‌های خوراكی به مقدار زیاد و كاهش مصرف گوشت قرمز به دلیل دیرهضم بودن آن
- حذف یا كاهش مصرف مواد غذایی حاوی شكر
- آگاهی از وجود قند پنهان در كاكائو، چاشنیها و بیشتر داروهای بدون نسخه پزشك آگاهی از وجود كافئین در بیشتر داروهای تجویز شده پزشك یا داروهای بدون نسخه
معمولا تركیب مواد مغذی در برنامه غذایی ترك اعتیاد باید شامل 25 درصد پروتئین، 45 درصد كربوهیدرات و 30 درصد چربی باشد. برای رسیدن به چنین تركیبی در وعده‌های غذایی فرد، می‌توان از موادغذایی زیر استفاده كرد:
- صبحانه: نان ذرت، نان ساجی یا كلوچه، خوراك (گوشت و ماكارونی و اسفناج و پنیر)، املت و ماست
- ناهار: انواع ساندویچ، انواع سالاد، انواع سوپ
- شام: انواع سوپ و آبگوشت، برنج و انواع لوبیا، جوجه (مرغ) و سبزیجات، چیپس ذرت، لازانیا همراه با سبزیجات.
- دسر: ماست، میوه، كلوچه‌های ذرتی، فرنی
مكمل‌ها
با توجه به اینكه مصرف مواد مخدر باعث دفع ویتامینها و املاح نیز می‌شود، خوردن مكملهای مولتی ویتامین و املاح همراه با مكملهای ویتامین B برای بدن ضروری و مفید است. مكملهای غذایی و ویتامینی برای جذب بهتر، باید همراه با غذا خورده شوند. ویتامینها مهمترین جزء در رژیم غذایی افراد معتاد هستند و در این میان ویتامین‌هایA ،C وE به عنوان ویتامین‌هایی كه برای بهتر عمل كردن سیستم دفاعی بدن ضروری هستند، نقش اصلی را ایفا می‌كنند.
- ریزمغذی‌هایی همچون روی، كروم، منیزیوم، سلنیوم و گلوتامین وضعیت سیستم دفاعی بدن را بهبود می‌بخشند و یك فرد معتاد باید از حیث این ریزمغذی‌ها به طور كامل تامین شود.
- از ویتامین‌های گروهB همچون1B ،2B ،21B و6B غافل نشوید؛ چراكه عملكرد صحیح دستگاه‌هایی همچون سیستم تمركز و سیستم بینایی در گرو مصرف كافی این ویتامین‌هاست. همچنین ویتامین‌های گروهB در كاهش كرختی، دردهای عضلانی، خستگی و فشارهای روحی روانی، نقش مهمی را ایفا می‌كنند.
- رژیم‌های سم‌زدایی انواع مختلف دارد؛ اما عمدتا توصیه می‌شود یك رژیم غذایی مناسب و سرشار از سبزی‌های خام، آب فراوان، میوه‌ها و لبنیات همچون ماست باشد و از غذاهایی همچون گوشت قرمز و محرك‌ها، تا حد امكان پرهیز شود.
- مصرف پروتئین برای یك فرد معتاد الزامی است. عضلات فرد بیمار تخریب می‌شوند در نتیجه باید یك وعده غذایی حاوی پروتئین گوشت سفید همچون مرغ و ماهی در غذای روزانه این افراد گنجانده شود.
- روزانه بین 4 تا 3 لیتر آب بنوشد؛ چرا كه سم‌زدایی كاملا وابسته به مصرف مایعات فراوان است و نباید بدن كم‌آب شود.
- معتاد در معرض ابتلا به یبوست است؛ به همین علت مصرف سبزیجات تازه، نان‌های سبوس‌دار و میوه‌های پرفیبر همراه با پوست نباید فراموش شود.
میان وعده‌ها
یشتر این مواد غذایی را بخورید:
- میوه تازه
- میوه كمپوت شده با آب خودش
- سبزیجات خام
- ذرت بو داده( ترجیحاً فقط با هوا)
- چوب شور( توك)
- فرنی های كم چرب
- پنیر محلی و میوه
- ماست كم چربی
- كشمش و سایرمیوه های خشك شده
- آب میوه صد درصد طبیعی
- ماست فریزشده كم چرب
این مواد غذایی را كمتر بخورید:
- میوه های كمپوت شده در شیره زیاد
- چیپس سیب زمینی
- چیپس ذرت
- بستنی
- كلوچه و شیرینی
- آب نبات
- نوشیدنی های گازدار و دارای جوش شیرین
- كیك و پیراشكی
- آب میوه های مصنوعی( ساندیس) و مشروبات
- نان های شیرینی میوه دار- كماج و كلوچه
منابع:
تبیان،فردا، بیتوته، persianpersia.com، آسمونی، همشهری آنلاین، parsdiet.com